Tuesday, May 5, 2009

अध्याय अठरावा ॥ [ उत्तरार्ध्र ]( भाग द्वितीय )

मच्चित्तः सर्वदुर्गाणि मत्प्रसादात्तरिष्यसि ।

अथ चेत्त्वमहंकारान्न श्रोष्यसि विनण्‍क्ष्यसि ॥ ५८॥

मग अभिन्ना इया सेवा । चित्त मियांचि भरेल जेधवां ।

माझा प्रसादु जाण तेधवां । संपूर्ण जाहला ॥ १२६९ ॥

तेथ सकळ दुःखधामें । भुंजीजती जियें मृत्युजन्में ।

तियें दुर्गमेंचि सुगमें । होती तुज ॥ १२७० ॥

सूर्याचेनि सावायें । डोळा सावाइला होये ।

तैं अंधाराचा आहे । पाडु तया ? ॥ १२७१ ॥

तैसा माझेनि प्रसादें । जीवकणु जयाचा उपमर्दे ।

तो संसराचेनी बाधे । बागुलें केवीं ? ॥ १२७२ ॥

म्हणौनि धनंजया । तूं संसारदुर्गती यया ।

तरसील माझिया । प्रसादास्तव ॥ १२७३ ॥

अथवा हन अहंभावें । माझें बोलणें हें आघवें ।

कानामनाचिये शिंवे । नेदिसी टेंकों ॥ १२७४ ॥

तरी नित्य मुक्त अव्ययो । तूं आहासि तें होऊनि वावो ।

देहसंबंधाचा घावो । वाजेल आंगीं ॥ १२७५ ॥

जया देहसंबंधा आंतु । प्रतिपदीं आत्मघातु ।

भुंजतां उसंतु । कहींचि नाहीं ॥ १२७६ ॥

येवढेनि दारुणें । निमणेनवीण निमणें ।

पडेल जरी बोलणें । नेघसी माझें ॥ १२७७ ॥

यदहंकारमाश्रित्य न योत्स्य इति मन्यसे ।

मिथ्यैष व्यवसायस्ते प्रकृतिस्त्वां नियोक्ष्यति ॥ ५९॥

पथ्यद्वेषिया पोषी ज्वरु । कां दीपद्वेषिया अंधकारु ।

विवेकद्वेषें अहंकारु । पोषूनि तैसा ॥ १२७८ ॥

स्वदेहा नाम अर्जुनु । परदेहा नाम स्वजनु ।

संग्रामा नाम मलिनु । पापाचारु ॥ १२७९ ॥

इया मती आपुलिया । तिघां तीन नामें ययां ।

ठेऊनियां धनंजया । न झुंजें ऐसा ॥ १२८० ॥

जीवामाजीं निष्टंकु । करिसी जो आत्यंतिकु ।

तो वायां धाडील नैसर्गिकु । स्वभावोचि तुझा ॥ १२८१ ॥

आणि मी अर्जुन हे आत्मिक । ययां वधु करणें हें पातक ।

हे मायावांचूनि तात्त्विक । कांहीं आहे ? ॥ १२८२ ॥

आधीं जुंझार तुवां होआवें । मग झुंजावया शस्त्र घेयावें ।

कां न जुंझावया करावें । देवांगण ॥ १२८३ ॥

म्हणौनि न झुंजणें । म्हणसी तें वायाणें ।

ना मानूं लोकपणें । लोकदृष्टीही ॥ १२८४ ॥

तर्‍ही न झुंजें ऐसें । निष्टंकीसी जें मानसें ।

तें प्रकृति अनारिसें । करवीलचि ॥ १२८५ ॥

स्वभावजेन कौन्तेय निबद्धः स्वेन कर्मणा ।

कर्तुं नेच्छसि यन्मोहात्करिष्यस्यवशोपि तत् ॥ ६०॥

पैं पूर्वे वाहतां पाणी । पव्हिजे पश्चिमेचे वाहणीं ।

तरी आग्रहोचि उरे तें आणी । आपुलिया लेखा ॥ १२८६ ॥

कां साळीचा कणु म्हणे । मी नुगवें साळीपणें ।

तरी आहे आन करणें । स्वभावासी ? ॥ १२८७ ॥

तैसा क्षात्रंस्कारसिद्धा । प्रकृती घडिलासी प्रबुद्धा ।

आता नुठी म्हणसी हा धांदा । परी उठवीजसीचि तूं ॥ १२८८ ॥

पैं शौर्य तेज दक्षता । एवमादिक पंडुसुता ।

गुण दिधले जन्मतां । प्रकृती तुज ॥ १२८९ ॥

तरी तयाचिया समवाया\- । अनुरूप धनंजया ।

न करितां उगलियां । नयेल असों ॥ १२९० ॥

म्हणौनियां तिहीं गुणीं । बांधिलासि तूं कोदंडपाणी ।

त्रिशुद्धी निघसी वाहणीं । क्षात्राचिया ॥ १२९१ ॥

ना हें आपुलें जन्ममूळ । न विचारीतचि केवळ ।

न झुंजें ऐसें अढळ । व्रत जरी घेसी ॥ १२९२ ॥

तरी बांधोनि हात पाये । जो रथीं घातला होये ।

तो न चाले तरी जाये । दिगंता जेवीं ॥ १२९३ ॥

तैसा तूं आपुलियाकडुनी । मीं कांहींच न करीं म्हणौनि ।

ठासी परी भरंवसेनि । तूंचि करिसी ॥ १२९४ ॥

उत्तरु वैराटींचा राजा । पळतां तूं कां निघालासी झुंजा ? ।

हा क्षात्रस्वभावो तुझा । झुंजवील तुज ॥ १२९५ ॥

महावीर अकरा अक्षौहिणी । तुवां येकें नागविले रणांगणीं ।

तो स्वभावो कोदंडपाणी । झुंजवील तूंतें ॥ १२९६ ॥

हां गा रोगु कायी रोगिया । आवडे दरिद्र दरिद्रिया ? ।

परी भोगविजे बळिया । अदृष्टें जेणें ॥ १२९७ ॥

तें अदृष्ट अनारिसें । न करील ईश्वरवशें ।

तो ईश्वरुही असे । हृदयीं तुझ्या ॥ १२९८ ॥

ईश्वरः सर्वभूतानां हृद्देशेऽर्जुन तिष्ठति ।

भ्रामयन्सर्वभूतानि यन्त्रारूढानि मायया ॥ ६१॥

सर्व भूतांच्या अंतरीं । हृदय महाअंबरीं ।

चिद्‍वृत्तीच्या सहस्त्रकरीं । उदयला असे जो ॥ १२९९ ॥

अवस्थात्रय तिन्हीं लोक । प्रकाशूनि अशेख ।

अन्यथादृष्टि पांथिक । चेवविले ॥ १३०० ॥

वेद्योदकाच्या सरोवरीं । फांकतां विषयकल्हारीं ।

इंद्रियषट्पदा चारी । जीवभ्रमरातें ॥ १३०१ ॥

असो रूपक हें तो ईश्वरु । सकल भूतांचा अहंकारु ।

पांघरोनि निरंतरु । उल्हासत असे ॥ १३०२ ॥

स्वमायेचें आडवस्त्र । लावूनि एकला खेळवी सूत्र ।

बाहेरी नटी छायाचित्र । चौयाशीं लक्ष ॥ १३०३ ॥

तया ब्रह्मादिकीटांता । अशेषांही भूतजातां ।

देहाकार योग्यता । पाहोनि दावी ॥ १३०४ ॥

तेथ जें देह जयापुढें । अनुरूपपणें मांडे ।

तें भूत तया आरूढे । हें मी म्हणौनि ॥ १३०५ ॥

सूत सूतें गुंतलें । तृण तृणचि बांधलें ।

कां आत्मबिंबा घेतलें । बाळकें जळीं ॥ १३०६ ॥

तयापरी देहाकारें । आपणपेंचि दुसरें ।

देखोनि जीव आविष्करें । आत्मबुद्धि ॥ १३०७ ॥

ऐसेनि शरीराकारीं । यंत्रीं भूतें अवधारीं ।

वाहूनि हालवी दोरी । प्राचीनाची ॥ १३०८ ॥

तेथ जया जें कर्मसूत्र । मांडूनि ठेविलें स्वतंत्र ।

तें तिये गती पात्र । होंचि लागे ॥ १३०९ ॥

किंबहुना धनुर्धरा । भूतांतें स्वर्गसंसारा ।

\-माजीं भोवंडी तृणें वारा । आकाशीं जैसा ॥ १३१० ॥

भ्रामकाचेनि संगें । जैसें लोहो वेढा रिगे ।

तैसीं ईश्वरसत्तायोगें । चेष्टती भूतें ॥ १३११ ॥

जैसे चेष्टा आपुलिया । समुद्रादिक धनंजया ।

चेष्टती चंद्राचिया । सन्निधी येकीं ॥ १३१२ ॥

तया सिंधू भरितें दाटें । सोमकांता पाझरु फुटे ।

कुमुदांचकोरांचा फिटे । संकोचु तो ॥ १३१३ ॥

तैसीं बीजप्रकृतिवशें । अनेकें भूतें येकें ईशें ।

चेष्टवीजती तो असे । तुझ्या हृदयीं ॥ १३१४ ॥

अर्जुनपण न घेतां । मी ऐसें जें पंडुसुता ।

उठतसे तें तत्वता । तयाचें रूप ॥ १३१५ ॥

यालागीं तो प्रकृतीतें । प्रवर्तवील हें निरुतें ।

आणि तें झुंजवील तूंतें । न झुंजशी जर्‍ही ॥ १३१६ ॥

म्हणौनि ईश्वर गोसावी । तेणें प्रकृती हे नेमावी ।

तिया सुखें राबवावीं । इंद्रियें आपुलीं ॥ १३१७ ॥

तूं करणें न करणें दोन्हीं । लाऊनि प्रकृतीच्या मानीं ।

प्रकृतीही कां अधीनी । हृदयस्था जया ॥ १३१८ ॥

तमेव शरणं गच्छ सर्वभावेन भारत ।

तत्प्रसादात्परां शान्तिं स्थानं प्राप्स्यसि शाश्वतम् ॥ ६२॥

तया अहं वाचा चित्त आंग । देऊनिया शरण रिग ।

महोदधी कां गांग । रिगालें जैसें ॥ १३१९ ॥

मग तयाचेनि प्रसादें । सर्वोपशांतिप्रमदे ।

कांतु होऊनिया स्वानंदें । स्वरूपींचि रमसी ॥ १३२० ॥

संभूति जेणें संभवे । विश्रांति जेथें विसंवे ।

अनुभूतिही अनुभवे । अनुभवा जया ॥ १३२१ ॥

तिये निजात्मपदींचा रावो । होऊनि ठाकसी अव्यवो ।

म्हणे लक्ष्मीनाहो । पार्था तूं गा ॥ १३२२ ॥

इति ते ज्ञानमाख्यातं गुह्याद्गुह्यतरं मया ।

विमृश्यैतदशेषेण यथेच्छसि तथा कुरु ॥ ६३॥

हें गीता नाम विख्यात । सर्ववाङ्गमयाचें मथित ।

आत्मा जेणें हस्तगत । रत्न होय ॥ १३२३ ॥

ज्ञान ऐसिया रूढी । वेदांतीं जयाची प्रौढी ।

वानितां कीर्ति चोखडी । पातली जगीं ॥ १३२४ ॥

बुद्ध्यादिकें डोळसें । हें जयाचें कां कडवसें ।

मी सर्वद्रष्टाही दिसें । पाहला जया ॥ १३२५ ॥

तें हें गा आत्मज्ञान । मज गोप्याचेंही गुप्त धन ।

परी तूं म्हणौनि आन । केवीं करूं ? ॥ १३२६ ॥

याकारणें गा पांडवा । आम्हीं आपुला हा गुह्य ठेवा ।

तुज दिधला कणवा । जाकळिलेपणें ॥ १३२७ ॥

जैसी भुलली वोरसें । माय बोले बाळा दोषें ।

प्रीति ही परी तैसें । न करूंचि हो ॥ १३२८ ॥

येथ आकाश आणि गाळिजे । अमृताही साली फेडिजे ।

कां दिव्याकरवीं करविजे । दिव्य जैसे ॥ १३२९ ॥

जयाचेनि अंगप्रकाशें । पाताळींचा परमाणु दिसे ।

तया सूर्याहि का जैसे । अंजन सूदलें ॥ १३३० ॥

तैसें सर्वज्ञेंही मियां । सर्वही निर्धारूनियां ।

निकें होय तें धनंजया । सांगितलें तुज ॥ १३३१ ॥

आतां तूं ययावरी । निकें हें निर्धारीं ।

निर्धारूनि करीं । आवडे तैसें ॥ १३३२ ॥

यया देवाचिया बोला । अर्जुनु उगाचि ठेला ।

तेथ देवो म्हणती भला । अवंचकु होसी ॥ १३३३ ॥

वाढतयापुढें भुकेला । उपरोधें म्हणे मी धाला ।

तैं तोचि पीडे आपुला । आणि दोषुही तया ॥ १३३४ ॥

तैसा सर्वज्ञु श्रीगुरु । भेटलिया आत्मनिर्धारु ।

न पुसिजे जैं आभारु । धरूनियां ॥ १३३५ ॥

तैं आपणपेंचि वंचे । आणि पापही वंचनाचें ।

आपणयाचि साचें । चुकविलें तेणें ॥ १३३६ ॥

पैं उगेपणा तुझिया । हा अभिप्रावो कीं धनंजया ।

जें एकवेळ आवांकुनियां । सांगावें ज्ञान ॥ १३३७ ॥

तेथ पार्थु म्हणे दातारा । भलें जाणसी माझिया अंतरा ।

हें म्हणों तरी दुसरा । जाणता असे काई ? ॥ १३३८ ॥

येर ज्ञेय हें जी आघवें । तूं ज्ञाता एकचि स्वभावें ।

मा सूर्यु म्हणौनि वानावें । सूर्यातें काई ? ॥ १३३९ ॥

या बोला श्रीकृष्णें । म्हणितलें काय येणें ।

हेंचि थोडें गा वानणें । जें बुझतासि तूं ॥ १३४० ॥

सर्वगुह्यतमं भूयः शृणु मे परमं वचः ।

इष्टोऽसि मे दृढमिति ततो वक्ष्यामि ते हितम् ॥ ६४॥

तरी अवधान पघळ । करूनियाम् आणिक येक वेळ ।

वाक्य माझें निर्मळ । अवधारीं पां ॥ १३४१ ॥

हें वाच्य म्हणौनि बोलिजे । कां श्राव्य मग आयिकिजे ।

तैसें नव्हें परी तुझें । भाग्य बरवें ॥ १३४२ ॥

कूर्मीचिया पिलियां । दिठी पान्हा ये धनंजया ।

कां आकाश वाहे बापिया । घरींचें पाणी ॥ १३४३ ॥

जो व्यवहारु जेथ न घडे । तयाचें फळचि तेथ जोडे ।

काय दैवें न सांपडे । सानुकूळें ? ॥ १३४४ ॥

येर्‍हवीं द्वैताची वारी । सारूनि ऐक्याच्या परीवरीं ।

भोगिजे तें अवधारीं । रहस्य हें ॥ १३४५ ॥

आणि निरुपचारा प्रेमा । विषय होय जें प्रियोत्तमा ।

तें दुजें नव्हे कीं आत्मा । ऐसेंचि जाणावें ॥ १३४६ ॥

आरिसाचिया देखिलया । गोमटें कीजे धनंजया ।

तें तया नोहे आपणयां । लागीं जैसें ॥ १३४७ ॥

तैसें पार्था तुझेनि मिषें । मी बोलें आपणयाचि उद्देशें ।

माझ्या तुझ्या ठाईं असे । मीतूंपण गा ॥ १३४८ ॥

म्हणौनि जिव्हारींचें गुज । सांगतसे जीवासी तुज ।

हें अनन्यगतीचें मज । आथी व्यसन ॥ १३४९ ॥

पैम् जळा आपणपें देतां । लवण भुललें पंडुसुता ।

कीं आघवें तयाचें होतां । न लजेचि तें ॥ १३५० ॥

तैसा तूं माझ्या ठाईं । राखों नेणसीचि कांहीं ।

तरी आतां तुज काई । गोप्य मी करूं ? ॥ १३५१ ॥

म्हणौनि आघवींचि गूढें । जें पाऊनि अति उघडें ।

तें गोप्य माझें चोखडें । वाक्य आइक ॥ १३५२ ॥

मन्मना भव मद्भक्तो मद्याजी मां नमस्कुरु ।

मामेवैष्यसि सत्यं ते प्रतिजाने प्रियोऽसि मे ॥ ६५॥

तरी बाह्य आणि अंतरा । आपुलिया सर्व व्यापारा ।

मज व्यापकातें वीरा । विषयो करीं ॥ १३५३ ॥

आघवा आंगीं जैसा । वायु मिळोनि आहे आकाशा ।

तूं सर्व कर्मीं तैसा । मजसींचि आस ॥ १३५४ ॥

किंबहुना आपुलें मन । करीं माझें एकायतन ।

माझेनि श्रवणें कान । भरूनि घालीं ॥ १३५५ ॥

आत्मज्ञानें चोखडीं । संत जे माझीं रूपडीं ।

तेथ दृष्टि पडो आवडी । कामिनी जैसी ॥ १३५६ ॥

मीं सर्व वस्तीचें वसौटें । माझीं नामें जियें चोखटें ।

तियें जियावया वाटे । वाचेचिये लावीं ॥ १३५७ ॥

हातांचें करणें । कां पायांचें चालणें ।

तें होय मजकारणें । तैसें करीं ॥ १३५८ ॥

आपुला अथवा परावा । ठायीं उपकरसी पांडवा ।

तेणें यज्ञें होईं बरवा । याज्ञिकु माझा ॥ १३५९ ॥

हें एकैक शिकऊं काई । पैं सेवकें आपुल्या ठाईं ।

उरूनि येर सर्वही । मी सेव्यचि करीं ॥ १३६० ॥

तेथ जाऊनिया भूतद्वेषु । सर्वत्र नमवैन मीचि एकु ।

ऐसेनि आश्रयो आत्यंतिकु । लाहसी तूं माझा ॥ १३६१ ॥

मग भरलेया जगाआंतु । जाऊनि तिजयाची मातु ।

होऊनि ठायील एकांतु । आम्हां तुम्हां ॥ १३६२ ॥

तेव्हां भलतिये आवस्थे । मी तूतें तूं मातें ।

भोगिसी ऐसें आइतें । वाढेल सुख ॥ १३६३ ॥

आणि तिजें आडळ करितें । निमालें अर्जुना जेथें ।

तें मीचि म्हणौनि तूं मातें । पावसी शेखीं ॥ १३६४ ॥

जैसी जळींची प्रतिभा । जळनाशीं बिंबा ।

येतां गाभागोभा । कांहीं आहे ? ॥ १३६५ ॥

पैं पवनु अंबरा । कां कल्लोळु सागरा ।

मिळतां आडवारा । कोणाचा गा ? ॥ १३६६ ॥

म्हणौनि तूं आणि आम्हीं । हें दिसताहे देहधर्मीं ।

मग ययाच्या विरामीं । मीचि होसी ॥ १३६७ ॥

यया बोलामाझारीं । होय नव्हे झणें करीं ।

येथ आन आथी तरी । तुझीचि आण ॥ १३६८ ॥

पैं तुझी आण वाहणें । हें आत्मलिंगातें शिवणें ।

प्रीतीची जाति लाजणें । आठवों नेदी ॥ १३६९ ॥

येर्‍हवीं वेद्यु निष्प्रपंचु । जेणें विश्वाभासु हा साचु ।

आज्ञेचा नटनाचु । काळातें जिणें ॥ १३७० ॥

तो देवो मी सत्यसंकल्पु । आणि जगाच्या हितीं बापु ।

मा आणेचा आक्षेपु । कां करावा ? ॥ १३७१ ॥

परी अर्जुना तुझेनि वेधें । मियां देवपणाचीं बिरुदें ।

सांडिलीं गा मी हे आधें । सगळेनि तुवां ॥ १३७२ ॥

पैं काजा आपुलिया । रावो आपुली आपणया ।

आण वाहे धनंजया । तैसें हें कीं ॥ १३७३ ॥

तेथ अर्जुनु म्हणे देवें । अचाट हें न बोलावें ।

जे आमचें काज नांवें । तुझेनि एके ॥ १३७४ ॥

यावरी सांगों बैससी । कां सांगतां भाषही देसी ।

या तुझिया विनोदासी । पारु आहे जी ? ॥ १३७५ ॥

कमळवना विकाशु । करी रवीचा एक अंशु ।

तेथ आघवाचि प्रकाशु । नित्य दे तो ॥ १३७६ ॥

पृथ्वी निवऊनि सागर । भरीजती येवढें थोर ।

वर्षे तेथ मिषांतर । चातकु कीं ॥ १३७७ ॥

म्हणौनि औदार्या तुझेया । मज निमित्त ना म्हणावया ।

प्राप्ति असे दानीराया । कृपानिधी ॥ १३७८ ॥

तंव देवो म्हणती राहें । या बोलाचा प्रस्तावो नोहे ।

पैं मातें पावसी उपायें । साचचि येणें ॥ १३७९ ॥

सैंधव सिंधू पडलिया । जो क्षणु धनंजया ।

तेणें विरेचि कीं उरावया । कारण कायी ? ॥ १३८० ॥

तैसें सर्वत्र मातें भजतां । सर्व मी होतां अहंता ।

निःशेष जाऊनि तत्वता । मीचि होसी ॥ १३८१ ॥

एवं माझिये प्राप्तीवरी । कर्मालागोनि अवधारीं ।

दाविली तुज उजरी । उपायांची ॥ १३८२ ॥

जे आधीं तंव पंडुसुता । सर्व कर्में मज अर्पितां ।

सर्वत्र प्रसन्नता । लाहिजे माझी ॥ १३८३ ॥

पाठीं माझ्या इये प्रसादीं । माझें ज्ञान जाय सिद्धी ।

तेणें मिसळिजे त्रिशुद्धी । स्वरूपीं माझ्या ॥ १३८४ ॥

मग पार्था तिये ठायीं । साध्य साधन होय नाहीं ।

किंबहुना तुज कांहीं । उरेचि ना ॥ १३८५ ॥

तरी सर्व कर्में आपलीं । तुवां सर्वदा मज अर्पिलीं ।

तेणें प्रसन्नता लाधली । आजि हे माझी ॥ १३८६ ॥

म्हणौनि येणें प्रसादबळें । नव्हे झुंजाचेनि आडळें ।

न ठाकेचि येकवेळे । भाळलों तुज ॥ १३८७ ॥

जेणें सप्रपंच अज्ञान जाये । एकु मी गोचरु होये ।

तें उपपत्तीचेनि उपायें । गीतारूप हें ॥ १३८८ ॥

मियां ज्ञान तुज आपुलें । नानापरी उपदेशिलें ।

येणें अज्ञानजात सांडी वियालें । धर्माधर्म जें ॥ १३८९ ॥

सर्वधर्मान्परित्यज्य मामेकं शरणं व्रज ।

अहं त्वां सर्वपापेभ्यो मोक्ष्ययिष्यामि मा शुचः ॥ ६६॥

आशा जैसी दुःखातें । व्यालीं निंदा दुरितें ।

हे असो जैसें दैन्यातें । दुर्भगत्व ॥ १३९० ॥

तैसें स्वर्गनरकसूचक । अज्ञान व्यालें धर्मादिक ।

तें सांडूनि घालीं अशेख । ज्ञानें येणें ॥ १३९१ ॥

हातीं घेऊन तो दोरु । सांडिजे जैसा सर्पाकारु ।

कां निद्रात्यागें घराचारु । स्वप्नींचा जैसा ॥ १३९२ ॥

नाना सांडिलेनि कवळें । चंद्रींचें धुये पिंवळें ।

व्याधित्यागें कडुवाळें\- । पण मुखाचें ॥ १३९३ ॥

अगा दिवसा पाठीं देउनी । मृगजळ घापे त्यजुनी ।

कां काष्ठत्यागें वन्ही । त्यजिजे जैसा ॥ १३९४ ॥

तैसें धर्माधर्माचें टवाळ । दावी अज्ञान जें कां मूळ ।

तें त्यजूनि त्यजीं सकळ । धर्मजात ॥ १३९५ ॥

मग अज्ञान निमालिया । मीचि येकु असे अपैसया ।

सनिद्र स्वप्न गेलया । आपणपें जैसें ॥ १३९६ ॥

तैसा मी एकवांचूनि कांहीं । मग भिन्नाभिन्न आन नाहीं ।

सोऽहंबोधें तयाच्या ठायीं । अनन्यु होय ॥ १३९७ ॥

पैंं आपुलेनि भेदेंविण । माझें जाणिजे जें एकपण ।

तयाचि नांव शरण । मज यीणें गा ॥ १३९८ ॥

जैसें घटाचेनि नाशें । गगनीं गगन प्रवेशे ।

मज शरण येणें तैसें । ऐक्य करी ॥ १३९९ ॥

सुवर्णमणि सोनया । ये कल्लोळु जैसा पाणिया ।

तैसा मज धनंजया । शरण ये तूं ॥ १४०० ॥

वांचूनि सागराच्या पोटीं । वडवानळु शरण आला किरीटी ।

जाळूनि ठाके तया गोठी । वाळूनि दे पां ॥ १४०१ ॥

मजही शरण रिघिजे । आणि जीवत्वेंचि असिजे ।

धिग् बोली यिया न लजे । प्रज्ञा केवीं ॥ १४०२ ॥

अगा प्राकृताही राया । आंगीं पडे जें धनंजया ।

तें दासिरूंहि कीं तया । समान होय ॥ १४०३ ॥

मा मी विश्वेश्वरु भेटे । आणि जीवग्रंथी न सुटे ।

हे बोल नको वोखटें । कानीं लाऊं ॥ १४०४ ॥

म्हणौनि मी होऊनि मातें । सेवणें आहे आयितें ।

तें करीं हातां येतें । ज्ञानें येणें ॥ १४०५ ॥

मग ताकौनियां काढिलें । लोणी मागौतें ताकीं घातलें ।

परी न घेपेचि कांहींं केलें । तेणें जेवीं ॥ १४०६ ॥

तैसें अद्वयत्वें मज । शरण रिघालिया तुज ।

धर्माधर्म हे सहज । लागतील ना ॥ १४०७ ॥

लोह उभें खाय माती । तें परीसाचिये संगतीं ।

सोनें जालया पुढती । न शिविजे मळें ॥ १४०८ ॥

हें असो काष्ठापासोनि । मथूनि घेतलिया वन्ही ।

मग काष्ठेंही कोंडोनी । न ठके जैसा ॥ १४०९ ॥

अर्जुना काय दिनकरु । देखत आहे अंधारु ।

कीं प्रबोधीं होय गोचरु । स्वप्नभ्रमु । ॥ १४१० ॥

तैसें मजसी येकवटलेया । मी सर्वरूप वांचूनियां ।

आन कांहीं उरावया । कारण असे ? ॥ १४११ ॥

म्हणौनि तयाचें कांहीं । चिंतीं न आपुल्या ठायीं ।

तुझें पापपुण्य पाहीं । मीचि होईन ॥ १४१२ ॥

तेथ सर्वबंधलक्षणें । पापें उरावें दुजेपणें ।

तें माझ्या बोधीं वायाणें । होऊनि जाईल ॥ १४१३ ॥

जळीं पडिलिया लवणा । सर्वही जळ होईल विचक्षणा ।

तुज मी अनन्यशरणा । होईन तैसा ॥ १४१४ ॥

येतुलेनि आपैसया । सुटलाचि आहसी धनंजया ।

घेईं मज प्रकाशोनियां । सोडवीन तूंतें ॥ १४१५ ॥

याकारणें पुढती । हे आधी न वाहे चित्तीं ।

मज एकासि ये सुमती । जाणोनि शरण ॥ १४१६ ॥

ऐसें सर्वरूपरूपसें । सर्वदृष्टिडोळसें ।

सर्वदेशनिवासें । बोलिलें श्रीकृष्णें ॥ १४१७ ॥

मग सांवळा सकंकणु । बाहु पसरोनि दक्षिणु ।

आलिंगिला स्वशरणु । भक्तराजु तो ॥ १४१८ ॥

न पवतां जयातें । काखे सूनि बुद्धीतें ।

बोंलणें मागौतें । वोसरलें ॥ १४१९ ॥

ऐसें जें कांहीं येक । बोला बुद्धीसिही अटक ।

तें द्यावया मिष । खेवाचें केलें ॥ १४२० ॥

हृदया हृदय येक जाले । ये हृदयींचें ते हृदयीं घातलें ।

द्वैत न मोडितां केलें । आपणाऐसें अर्जुना ॥ १४२१ ॥

दीपें दीप लाविला । तैसा परीष्वंगु तो जाला ।

द्वैत न मोडितां केला । आपणपें पार्थुं ॥ १४२२ ॥

तेव्हां सुखाचा मग तया । पूरु आला जो धनंजया ।

तेथ वाडु तर्‍हीं बुडोनियां ॥ ठेला देवो ॥ १४२३॥

सिंधु सिंधूतें पावों जाये । तें पावणें ठाके दुणा होये ।

वरी रिगे पुरवणिये । आकाशही ॥ १४२४ ॥

तैसें तयां दोघांचें मिळणें । दोघां नावरे जाणावें कवणें ।

किंबहुना श्रीनारायणें । विश्व कोंदलें ॥ १४२५ ॥

एवं वेदाचें मूळसूत्र । सर्वाधिकारैकपवित्र ।

श्रीकृष्णें गीताशास्त्र । प्रकट केलें ॥ १४२६ ॥

येथ गीता मूळ वेदां । ऐसें केवीं पां आलें बोधा ।

हें म्हणाल तरी प्रसिद्धा । उपपत्ति सांगों ॥ १४२७ ॥

तरी जयाच्या निःश्वासीं । जन्म झाले वेदराशी ।

तो सत्यप्रतिज्ञ पैजेसीं । बोलला स्वमुखें ॥ १४२८ ॥

म्हणौनि वेदां मूळभूत । गीता म्हणों हें होय उचित ।

आणिकही येकी येथ । उपपत्ति असे ॥ १४२९ ॥

जें न नशतु स्वरूपें । जयाचा विस्तारु जेथ लपे ।

तें तयांचें म्हणिपे । बीज जगीं ॥ १४३० ॥

तरी कांडत्रयात्मकु । शब्दराशी अशेखु ।

गीतेमाजीं असे रुखु । बीजीं जैसा ॥ १४३१ ॥

म्हणौनि वेदांचें बीज । श्रीगीता होय हें मज ।

गमे आणि सहज । दिसतही आहे ॥ १४३२ ॥

जे वेदांचे तिन्ही भाग । गीते उमटले असती चांग ।

भूषणरत्नीं सर्वांग । शोभलें जैसें ॥ १४३३ ॥

तियेचि कर्मादिकें तिन्ही । कांडें कोणकोणे स्थानीं ।

गीते आहाति तें नयनीं । दाखऊं आईक ॥ १४३४ ॥

तरी पहिला जो अध्यावो । तो शास्त्रप्रवृत्तिप्रस्तावो ।

द्वितीयीं साङ्ख्यसद्‍भावो । प्रकाशिला ॥ १४३५ ॥

मोक्षदानीं स्वतंत्र । ज्ञानप्रधान हें शास्त्र ।

येतुलालें दुजीं सूत्र । उभारिलें ॥ १४३६ ॥

मग अज्ञानें बांधलेयां । मोक्षपदीं बैसावया ।

साधनारंभु तो तृतीया\- । ध्यायीं बोलिला ॥ १४३७ ॥

जे देहाभिमान बंधें । सांडूनि काम्यनिषिद्धें ।

विहित परी अप्रमादें । अनुष्ठावें ॥ १४३८ ॥

ऐसेनि सद्भावें कर्म करावें । हा तिजा अध्यावो जो देवें ।

निर्णय केला तें जाणावें । कर्मकांड येथ ॥ १४३९ ॥

आणि तेंचि नित्यादिक । अज्ञानाचें आवश्यक ।

आचरतां मोंचक । केवीं होय पां ॥ १४४० ॥

ऐसी अपेक्षा जालिया । बद्ध मुमुक्षुते आलिया ।

देवें ब्रह्मार्पणत्वें क्रिया । सांगितली ॥ १४४१ ॥

जे देहवाचामानसें । विहित निपजे जें जैसें ।

तें एक ईश्वरोद्देशें । कीजे म्हणितलें ॥ १४४२ ॥

हेंचि ईश्वरीं कर्मयोगें । भजनकथनाचें खागें ।

आदरिलें शेषभागें । चतुर्थाचेनी ॥ १४४३ ॥

तें विश्वरूप अकरावा । अध्यावो संपे जंव आघवा ।

तंव कर्में ईशु भजावा । हें जें बोलिलें ॥ १४४४ ॥

तें अष्टाध्यायीं उघड । जाण येथें देवताकांड ।

शास्त्र सांगतसे आड । मोडूनि बोलें ॥ १४४५ ॥

आणि तेणेंचि ईशप्रसादें । श्रीगुरुसंप्रदायलब्धें ।

साच ज्ञान उद्‍बोधे । कोंवळें जें ॥ १४४६ ॥

तें अद्वेष्टादिप्रभृतिकीं । अथवा अमानित्वादिकीं ।

वाढविजे म्हणौनि लेखी । बारावा गणूं ॥ १४४७ ॥

तो बारावा अध्याय आदी । आणि पंधरावा अवधी ।

ज्ञानफळपाकसिद्धी । निरूपणासीं ॥ १४४८ ॥

म्हणौनि चहूंही इहीं । ऊर्ध्वमूळांतीं अध्यायीं ।

ज्ञानकांड ये ठायीं । निरूपिजे ॥ १४४९ ॥

एवं कांडत्रयनिरूपणी । श्रुतीचि हे कोडिसवाणी ।

गीतापद्यरत्नांचीं लेणीं । लेयिली आहे ॥ १४५० ॥

हें असो कांडत्रयात्मक । श्रुति मोक्षरूप फळ येक ।

बोभावे जें आवश्यक । ठाकावें म्हणौनि ॥ १४५१ ॥

तयाचेनि साधन ज्ञानेंसीं । वैर करी जो प्रतिदिवशीं ।

तो अज्ञानवर्ग षोडशीं । प्रतिपादिजे ॥ १४५२ ॥

तोचि शास्त्राचा बोळावा । घेवोनि वैरी जिणावा ।

हा निरोपु तो सतरावा । अध्याय येथ ॥ १४५३ ॥

ऐसा प्रथमालागोनि । सतरावा लाणी करूनी ।

आत्मनिश्वास विवरूनी । दाविला देवें ॥ १४५४ ॥

तया अर्थजातां अशेषां । केला तात्पर्याचा आवांका ।

तो हा अठरावा देखा । कलशाध्यायो ॥ १४५५ ॥

एवं सकळसंख्यासिद्धु । श्रीभागवद्‍गीता प्रबंधु ।

हा औदार्यें आगळा वेदु । मूर्तु जाण ॥ १४५६ ॥

वेदु संपन्नु होय ठाईं । परी कृपणु ऐसा आनु नाहीं ।

जे कानीं लागला तिहीं । वर्णांच्याचि ॥ १४५७ ॥

येरां भवव्याथा ठेलियां । स्त्रीशूद्रादिकां प्राणियां ।

अनवसरू मांडूनियां । राहिला आहे ॥ १४५८ ॥

तरी मज पाहतां तें मागील उणें । फेडावया गीतापणें ।

वेदु वेठला भलतेणें । सेव्य होआवया ॥ १४५९ ॥

ना हे अर्थु रिगोनि मनीं । श्रवणें लागोनि कानीं ।

जपमिषें वदनीं । वसोनियां ॥ १४६० ॥

ये गीतेचा पाठु जो जाणे । तयाचेनि सांगातीपणें ।

गीता लिहोनि वाहाणें । पुस्तकमिषें ॥ १४६१ ॥

ऐसैसा मिसकटां । संसाराचा चोहटा ।

गवादी घालीत चोखटा । मोक्षसुखाची ॥ १४६२ ॥

परी आकाशीं वसावया । पृथ्वीवरी बैसावया ।

रविदीप्ति राहाटावया । आवारु नभ ॥ १४६३ ॥

तेवीं उत्तम अधम ऐसें । सेवितां कवणातेंही न पुसे ।

कैवल्यदानें सरिसें । निववीत जगा ॥ १४६४ ॥

यालागीं मागिली कुटी । भ्याला वेदु गीतेच्या पोटीं ।

रिगाला आतां गोमटी । कीर्ति पातला ॥ १४६५ ॥

म्हणौनि वेदाची सुसेव्यता । ते हे मूर्त जाण श्रीगीता ।

श्रीकृष्णें पंडुसुता । उपदेशिली ॥ १४६६ ॥

परी वत्साचेनि वोरसें । दुभतें होय घरोद्देशें ।

जालें पांडवाचेनि मिषें । जगदुद्धरण ॥ १४६७ ॥

चातकाचियें कणवें । मेघु पाणियेसिं धांवे ।

तेथ चराचर आघवें । निवालें जेवीं ॥ १४६८ ॥

कां अनन्यगतिकमळा\- । लागीं सूर्य ये वेळोवेळां ।

कीं सुखिया होईजे डोळां । त्रिभुवनींचा ॥ १४६९ ॥

तैसें अर्जुनाचेनि व्याजें । गीता प्रकाशूनि श्रीराजें ।

संसारायेवढें थोर ओझें । फेडिलें जगाचें ॥ १४७० ॥

सर्वशास्त्ररत्नदीप्ती । उजळिता हा त्रिजगतीं ।

सूर्यु नव्हें लक्ष्मीपती । वक्त्राकाशींचा ॥ १४७१ ॥

बाप कुळ तें पवित्र । जेथिंचा पार्थु या ज्ञाना पात्र ।

जेणें गीता केलें शास्त्र । आवारु जगा ॥ १४७२ ॥

हें असो मग तेणें । सद्‍गुरु श्रीकृष्णें ।

पार्थाचें मिसळणें । आणिलें द्वैता ॥ १४७३ ॥

पाठीं म्हणतसे पांडवा । शास्त्र हें मानलें कीं जीवा ।

तेथ येरु म्हणे देवा । आपुलिया कृपा ॥ १४७४ ॥

तरी निधान जोडावया । भाग्य घडे गा धनंजया ।

परी जोडिलें भोगावया । विपायें होय ॥ १४७५ ॥

पैं क्षीरसागरायेवढें । अविरजी दुधाचें भांडें ।

सुरां असुरां केवढें । मथितां जालें ॥ १४७६ ॥

तें सायासही फळा आलें । जें अमृतही डोळां देखिलें ।

परी वरिचिली चुकलें । जतनेतें ॥ १४७७ ॥

तेथ अमरत्वा वोगरिलें । तें मरणाचिलागीं जालें ।

भोगों नेणतां जोडलें । ऐसें आहे ॥ १४७८ ॥

नहुषु स्वर्गाधिपति जाहला । परी राहाटीं भांबावला ।

तो भुजंगत्व पावला । नेणसी कायी ? ॥ १४७९ ॥

म्हणौनि बहुत पुण्य तुवां । केलें तेणें धनंजया ।

आजि शास्त्रराजा इया । जालासि विषयो ॥ १४८० ॥

तरी ययाचि शास्त्राचेनि । संप्रदायें पांघुरौनि ।

शास्त्रार्थ हा निकेनि । अनुष्ठीं हो ॥ १४८१ ॥

येर्‍हवीं अमृतमंथना\- । सारिखें होईल अर्जुना ।

जरी रिघसी अनुष्ठाना । संप्रदायेंवीण ॥ १४८२ ॥

गाय धड जोडे गोमटी । ते तैंचि पिवों ये किरीटी ।

जैं जाणिजे हातवटी । सांजवणीची ॥ १४८३ ॥

तैसा श्रीगुरु प्रसन्न होये । शिष्य विद्याही कीर लाहे ।

परी ते फळे संप्रदायें । उपासिलिया ॥ १४८४ ॥

म्हणौनि शास्त्रीं जो इये । उचितु संप्रदायो आहे ।

तो ऐक आतां बहुवें । आदरेंसीं ॥ १४८५ ॥

इदं ते नातपस्काय नाभक्ताय कदाचन ।

न चाशुश्रूषवे वाच्यं न च मां योऽभ्यसूयति ॥ ६७॥

तरी तुवां हें जें पार्था । गीताशास्त्र लाधलें आस्था ।

तें तपोहीना सर्वथा । सांगावें ना हो ॥ १४८६ ॥

अथवा तापसुही जाला । परी गुरूभक्तीं जो ढिला ।

तो वेदीं अंत्यजु वाळिळा । तैसा वाळीं ॥ १४८७ ॥

नातरी पुरोडाशु जैसा । न घापे वृद्ध तरी वायसा ।

गीता नेदी तैसी तापसा । गुरुभक्तिहीना ॥ १४८८ ॥

कां तपही जोडे देहीं । भजे गुरुदेवांच्या ठायीं ।

परी आकर्णनीं नाहीं । चाड जरी ॥ १४८९ ॥

तरी मागील दोन्हीं आंगीं । उत्तम होय कीर जगीं ।

परी या श्रवणालागीं । योग्यु नोहे ॥ १४९० ॥

मुक्ताफळ भलतैसें । हो परी मुख नसे ।

तंव गुण प्रवेशे । तेथ कायी ? ॥ १४९१ ॥

सागरु गंभीरु होये । हें कोण ना म्हणत आहे ।

परी वृष्टि वायां जाये । जाली तेथ ॥ १४९२ ॥

धालिया दिव्यान्न सुवावें । मग जें वायां धाडावें ।

तें आर्तीं कां न करावें । उदारपण ॥ १४९३ ॥

म्हणौनि योग्य भलतैसें । होतु परी चाड नसे ।

तरी झणें वानिवसें । देसी हें तयां ॥ १४९४ ॥

रूपाचा सुजाणु डोळा । वोढवूं ये कायि परिमळा ? ।

जेथ जें माने ते फळा । तेथचि ते गा ॥ १४९५ ॥

म्हणौनि तपी भक्ति । पाहावे ते सुभद्रापती ।

परी शास्त्रश्रवणीं अनासक्ती । वाळावेचि ते ॥ १४९६ ॥

नातरी तपभक्ति । होऊनि श्रवणीं आर्ति ।

आथी ऐसीही आयती । देखसी जरी ॥ १४९७ ॥

तरी गीताशास्त्रनिर्मिता । जो मी सकळलोकशास्ता ।

तया मातें सामान्यता । बोलेल जो ॥ १४९८ ॥

माझ्या सज्जनेंसिं मातें । पैशुन्याचेनि हातें ।

येक आहाती तयांतें । योग्य न म्हण ॥ १४९९ ॥

तयांची येर आघवी । सामग्री ऐसी जाणावी ।

दीपेंवीण ठाणदिवी । रात्रीची जैसी ॥ १५०० ॥

अंग गोरें आणि तरुणें । वरी लेईलें आहे लेणें ।

परी येकलेनि प्राणें । सांडिलें जेवीं ॥ १५०१ ॥

सोनयाचें सुंदर । निर्वाळिलें होय घर ।

परी सर्पांगना द्वार । रुंधलें आहे ॥ १५०२ ॥

निपजे दिव्यान्न चोखट । परी माजीं काळकूट ।

असो मैत्री कपट\- । गर्भिणी जैसी ॥ १५०३ ॥

तैसी तपभक्तिमेधा । तयाची जाण प्रबुद्धा ।

जो माझयांची कां निंदा । माझीचि करी ॥ १५०४ ॥

याकारणें धनंजया । तो भक्तु मेधावीं तपिया ।

तरी नको बापा इया । शास्त्रा आतळों देवों ॥ १५०५ ॥

काय बहु बोलों निंदका । योग्य स्रष्टयाहीसारिखा ।

गीता हे कवतिका\- । लागींही नेदीं ॥ १५०६ ॥

म्हणौनि तपाचा धनुर्धरा । तळीं दाटोनि गाडोरा ।

वरी गुरुभक्तीचा पुरा । प्रासादु जो जाला ॥ १५०७ ॥

आणि श्रवणेच्छेचा पुढां । दारवंटा सदा उघडा ।

वरी कलशु चोखडा । अनिंदारत्नांचा ॥ १५०८ ॥

य इदं परमं गुह्यं मद्भक्तेष्वभिधास्यति ।

भक्तिं मयि परां कृत्वा मामेवैष्यत्यसंशयः ॥ ६८॥

ऐशा भक्तालयीं चोखटीं । गीतारत्नेश्वरु हा प्रतिष्ठीं ।

मग माझिया संवसाटी । तुकसी जगीं ॥ १५०९ ॥

कां जे एकाक्षरपणेंसीं । त्रिमात्रकेचिये कुशीं ।

प्रणवु होतां गर्भवासीं । सांकडला ॥ १५१० ॥

तो गीतेचिया बाहाळींं । वेदबीज गेलें पाहाळी.ण् ।

कीं गायत्री फुलींफळीं । श्लोकांच्या आली ॥ १५११ ॥

ते हे मंत्ररहय गीता । मेळवी जो माझिया भक्ता ।

अनन्यजीवना माता । बाळका जैसी ॥ १५१२ ॥

तैसी भक्तां गीतेसीं । भेटी करी जो आदरेंसीं ।

तो देहापाठीं मजसीं । येकचि होय ॥ १५१३ ॥

न च तस्मान्मनुष्येषु कश्चिन्मे प्रियकृत्तमः ।

भविता न च मे तस्मादन्यः प्रियतरो भुवि ॥ ६९॥

आणि देहाचेंही लेणें । लेऊनि वेगळेपणें ।

असे तंव जीवेंप्राणें । तोचि पढिये ॥ १५१४ ॥

ज्ञानियां कर्मठां तापसां । यया खुणेचिया माणुसां\- ।

माजीं तो येकु गा जैसा । पढिये मज ॥ १५१५ ॥

तैसा भूतळीं आघवा । आन न देखे पांडवा ।

जो गीता सांगें मेळावा । भक्तजनांचा ॥ १५१६ ॥

मज ईश्वराचेनि लोभें । हे गीता पढतां अक्षोभें ।

जो मंडन होय सभे । संतांचिये ॥ १५१७ ॥

नेत्रपल्लवीं रोमांचितु । मंदानिळें कांपवितु ।

आमोदजळें वोलवितु । फुलांचे डोळें ॥ १५१८ ॥

कोकिळा कलरवाचेनि मिषें । सद्गद बोलवीत जैसें ।

वसंत का प्रवेशे । मद्भक्त आरामीं ॥ १५१९ ॥

कां जन्माचें फळ चकोरां । होत जैं चंद्र ये अंबरा ।

नाना नवघन मयूरां । वो देत पावे ॥ १५२० ॥

तैसा सज्जनांच्या मेळापीं । गीतापद्यरत्नीं उमपीं ।

वर्षे जो माझ्या रूपीं । हेतु ठेऊनि ॥ १५२१ ॥

मग तयाचेनि पाडें । पढियंतें मज फुडें ।

नाहींचि गा मागेंपुढें । न्याहाळितां ॥ १५२२ ॥

अर्जुना हा ठायवरी । मी तयातें सूयें जिव्हारीं ।

जो गीतार्थाचें करी । परगुणें संतां ॥ १५२३ ॥

अध्येष्यते च य इमं धर्म्यं संवादमावयोः ।

ज्ञानयज्ञेन तेनाहमिष्टः स्यामिति मे मतिः ॥ ७०॥

पैं माझिया तुझिया मिळणीं । वाढिनली जे हे कहाणी ।

मोक्षधर्म का जिणीं । आलासे जेथें ॥ १५२४ ॥

तो हा सकळार्थप्रबोधु । आम्हां दोघांचा संवादु ।

न करितां पदभेदु । पाठेंचि जो पढे ॥ १५२५ ॥

तेणें ज्ञानानळीं प्रदीप्तीं । मूळ अविद्येचिया आहुती ।

तोषविला होय सुमती । परमात्मा मी ॥ १५२६ ॥

घेऊनि गीतार्थ उगाणा । ज्ञानिये जें विचक्षणा ।

ठाकती तें गाणावाणा । गीतेचा तो लाहे ॥ १५२७ ॥

गीता पाठकासि असे । फळ अर्थज्ञाचि सरिसें ।

गीता माउलियेसि नसे । जाणें तान्हें ॥ १५२८ ॥

श्रद्धावाननसूयश्च शृणुयादपि यो नरः ।

सोऽपि मुक्तः शुभा.ण्ल्लोकान्प्राप्नुयात्पुण्यकर्मणाम् ॥ ७१॥

आणि सर्वमार्गीं निंदा । सांडूनि आस्था पैं शुद्धा ।

गीताश्रवणीं श्रद्धा । उभारी जो ॥ १५२९ ॥

तयाच्या श्रवणपुटीं । गीतेचीं अक्षरें जंव पैठीं ।

होतीना तंव उठाउठीं । पळेचि पाप ॥ १५३० ॥

अटवियेमाजीं जैसा । वन्हि रिघतां सहसा ।

लंघिती का दिशा । वनौकें तियें ॥ १५३१ ॥

कां उदयाचळकुळीं । झळकतां अंशुमाळी ।

तिमिरें अंतराळीं । हारपती ॥ १५३२ ॥

तैसा कानाच्या महाद्वारीं । गीता गजर जेथ करी ।

तेथ सृष्टीचिये आदिवरी । जायचि पाप ॥ १५३३ ॥

ऐसी जन्मवेली धुवट । होय पुण्यरूप चोखट ।

याहीवरी अचाट । लाहे फळ ॥ १५३४ ॥

जें इये गीतेचीं अक्षरें । जेतुलीं कां कर्णद्वारें ।

रिघती तेतुले होती पुरे । अश्वमेध कीं ॥ १५३५ ॥

म्हणौनि श्रवणें पापें जाती । आणि धर्म धरी उन्नती ।

तेणें स्वर्गराज संपत्ती । लाहेचि शेखीं ॥ १५३६ ॥

तो पैं मज यावयालागीं । पहिलें पेणें करी स्वर्गीं ।

मग आवडे तंव भोगी । पाठीं मजचि मिळे ॥ १५३७ ॥

ऐसी गीता धनंजया । ऐकतया आणि पढतया ।

फळे महानंदें मियां । बहु काय बोलों ॥ १५३८ ॥

याकारणें हें असो । परी जयालागीं शास्त्रातिसो ।

केला तें तंव तुज पुसों । काज तुझें ॥ १५३९ ॥

कच्चिदेतच्छ्रुतं पार्थ त्वयैकाग्रेण चेतसा ।

कच्चिदज्ञानसम्मोहः प्रनष्टस्ते धनञ्जय ॥ ७२॥

तरी सांग पां पांडवा । हा शास्त्रसिद्धांतु आघवा ।

तुज एकचित्तें फावा । गेला आहे ? ॥ १५४० ॥

आम्हीं जैसें जया रीतीं । उगाणिलें कानांच्या हातीं ।

येरीं तैसेंचि तुझ्या चित्तीं । पेठें केलें कीं ? ॥ १५४१ ॥

अथवा माझारीं । गेलें सांडीविखुरी ।

किंवा उपेक्षेवरी । वाळूनि सांडिलें । ॥ १५४२ ॥

जैसें आम्हीं सांगितलें । तैसेंचि हृदयीं फावलें ।

तरी सांग पां वहिलें । पुसेन तें मी ॥ १५४३ ॥

तरी स्वाज्ञानजनितें । मागिलें मोहें तूतें ।

भुलविलें तो येथें । असे कीं नाहीं ? ॥ १५४४ ॥

हें बहु पुसों काई । सांगें तूं आपल्या ठायीं ।

कर्माकर्म कांहीं । देखतासी ? ॥ १५४५ ॥

पार्थु स्वानंदैकरसें । विरेल ऐसा भेददशे ।

आणिला येणें मिषें । प्रश्नाचेनि ॥ १५४६ ॥

पूर्णब्रह्म जाला पार्थु । तरी पुढील साधावया कार्यार्थु ।

मर्यादा श्रीकृष्णनाथु । उल्लंघों नेदी ॥ १५४७ ॥

येर्‍हवीं आपुलें करणें । सर्वज्ञ काय तो नेणें ? ।

परी केलें पुसणें । याचि लागीं ॥ १५४८ ॥

एवं करोनियां प्रश्न । नसतेंचि अर्जुनपण ।

आणूनियां जालें पूर्णपण । तें बोलवी स्वयें ॥ १५४९ ॥

मग क्षीराब्धीतें सांडितु । गगनीं पुंजु मंडितु ।

निवडे जैसा न निवडितु । पूर्णचंद्रु ॥ १५५० ॥

तैसा ब्रह्म मी हें विसरे । तेथ जगचि ब्रह्मत्वें भरे ।

हेंही सांडी तरी विरे । ब्रह्मपणही ॥ १५५१ ॥

ऐसा मोडतु मांडतु ब्रह्में । तो दुःखें देहाचिये सीमे ।

मी अर्जुन येणें नामें । उभा ठेला ॥ १५५२ ॥

मग कांपतां करतळीं । दडपूनि रोमावळी ।

पुलिका स्वेदजळीं । जिरऊनियां ॥ १५५३ ॥

प्राणक्षोभें डोलतया । आंगा आंगचि टेंकया ।

सूनि स्तंभु चाळया । भुलौनियां ॥ १५५४ ॥

नेत्रयुगुळाचेनि वोतें । आनंदामृताचें भरितें ।

वोसंडत तें मागुतें । काढूनियां ॥ १५५५ ॥

विविधा औत्सुक्यांची दाटी । चीप दाटत होती कंठीं ।

ते करूनियां पैठी । हृदयामाजीं ॥ १५५६ ॥

वाचेचें वितुळणें । सांवरूनि प्राणें ।

अक्रमाचें श्वसणें । ठेऊनि ठायीं ॥ १५५७ ॥

अर्जुन उवाच ।

नष्टो मोहः स्मृतिर्लब्धा त्वत्प्रसादान्मयाच्युत ।

स्थितोऽस्मि गतसन्देहः करिष्ये वचनं तव ॥ ७३॥

मग अर्जुन म्हणे काय देवो । पुसताति आवडे मोहो ।

तरी तो सकुटुंब गेला जी ठावो । घेऊनि आपला ॥ १५५८ ॥

पासीं येऊनि दिनकरें । डोळ्यातें अंधारें ।

पुसिजे हें कायि सरे । कोणे गांवीं ? ॥ १५५९ ॥

तैसा तूं श्रीकृष्णराया । आमुचिया डोळयां ।

गोचर हेंचि कायिसया । न पुरे तंव ॥ १५६० ॥

वरी लोभें मायेपासूनी । तें सांगसी तोंड भरूनी ।

जें कायिसेनिही करूनी । जाणूं नये ॥ १५६१ ॥

आतां मोह असे कीं नाहीं । हें ऐसें जी पुससी काई ।

कृतकृत्य जाहलों पाहीं । तुझेपणें ॥ १५६२ ॥

गुंतलों होतों अर्जुनगुणें । तो मुक्त जालों तुझेपणें ।

आतां पुसणें सांगणें । दोन्ही नाहीं ॥ १५६३ ॥

मी तुझेनि प्रसादें । लाधलेनि आत्मबोधें ।

मोहाचे तया कांदे । नेदीच उरों ॥ १५६४ ॥

आतां करणें कां न करणें । हें जेणें उठी दुजेपणें ।

तें तूं वांचूनि नेणें । सर्वत्र गा ॥ १५६५ ॥

ये विषयीं माझ्या ठायीं । संदेहाचे नुरेचि कांहीं ।

त्रिशुद्धि कर्म जेथ नाहीं । तें मी जालों ॥ १५६६ ॥

तुझेनि मज मी पावोनी । कर्तव्य गेलें निपटूनी ।

परी आज्ञा तुझी वांचोनि । आन नाहीं प्रभो ॥ १५६७ ॥

कां जें दृश्य दृश्यातें नाशी । जें दुजें द्वैतातें ग्रासी ।

जें एक परी सर्वदेशीं । वसवी सदा ॥ १५६८ ॥

जयाचेनि संबंधें बंधु फिटे । जयाचिया आशा आस तुटे ।

जें भेटलया सर्व भेटे । आपणपांचि ॥ १५६९ ॥

तें तूं गुरुलिंग जी माझें । जें येकलेपणींचें विरजें ।

जयालागीं वोलांडिजे । अद्वैतबोधु ॥ १५७० ॥

आपणचि होऊनि ब्रह्म । सारिजे कृत्याकृत्यांचें काम ।

मग कीजे का निःसीम । सेवा जयाची ॥ १५७१ ॥

गंगा सिंधू सेवूं गेली । पावतांचि समुद्र जाली ।

तेवीं भक्तां सेल दिधली । निजपदाची ॥ १५७२ ॥

तो तूं माझा जी निरुपचारु । श्रीकृष्णा सेव्य सद्‍गुरु ।

मा ब्रह्मतेचा उपकारु । हाचि मानीं ॥ १५७३ ॥

जें मज तुम्हां आड । होतें भेदाचें कवाड ।

तें फेडोनि केलें गोड । सेवासुख ॥ १५७४ ॥

तरी आतां तुझी आज्ञा । सकळ देवाधिदेवराज्ञा ।

करीन देईं अनुज्ञा । भलतियेविषयीं ॥ १५७५ ॥

यया अर्जुनाचिया बोला । देवो नाचे सुखें भुलला ।

म्हणे विश्वफळा जाला । फळ हा मज ॥ १५७६ ॥

उणेनि उमचला सुधाकरु । देखुनी आपला कुमरु ।

मर्यादा क्षीरसागरु । विसरेचिना ? ॥ १५७७ ॥

ऐसे संवादाचिया बहुलां । लग्न दोघांचियां आंतुला ।

लागलें देखोनि जाला । निर्भरु संजयो ॥ १५७८ ॥

तेणें म्हणतसे संजयो । बाप कृपानिधी रावो ।

तो आपुला मनोभावो । अर्जुनेंसी केला ॥ १५७९ ॥

तेणें उचंबळलेपणें । संजय धृतराष्ट्रातें म्हणे ।

जी कैसे बादरायणें । रक्षिलों दोघे ? ॥ १५८० ॥

आजि तुमतें अवधारा । नाहीं चर्मचक्षूही संसारा ।

कीं ज्ञानदृष्टिव्यवहारा आणिलेती ॥ १५८१ ॥

आणि रथींचिये राहाटी । घेई जो घोडेयासाठीं ।

तया आम्हां या गोष्टी । गोचरा होती ॥ १५८२ ॥

वरी जुंझाचें निर्वाण । मांडलें असे दारुण ।

दोहीं हारीं आपण । हारपिजे जैसें ॥ १५८३ ॥

येवढा जिये सांकडां । कैसा अनुग्रहो पैं गाढा ।

जे ब्रह्मानंदु उघडा । भोगवीतसे ॥ १५८४ ॥

ऐसें संजय बोलिला । परी न द्रवे येरु उगला ।

चंद्रकिरणीं शिवतला । पाषाणु जैसा ॥ १५८५ ॥

हे देखोनि तयाची दशा । मग करीचिना सरिसा ।

परी सुखें जाला पिसा । बोलतसे ॥ १५८६ ॥

भुलविला हर्षवेगें । म्हणौनि धृतराष्ट्रा सांगे ।

येर्‍हवीं नव्हे तयाजोगें । हें कीर जाणें ॥ १५८७ ॥

सञ्जय उवाच ।

इत्यहं वासुदेवस्य पार्थस्य च महात्मनः ।

संवादमिममश्रौषमद्भुतं रोमहर्षणम् ॥ ७४॥

मग म्हणे पैं कुरुराजा । ऐसा बंधुपुत्र तो तुझा ।

बोलिला तें अधोक्षजा । गोड जालें ॥ १५८८ ॥

अगा पूर्वापर सागर । ययां नामसीचि सिनार ।

येर आघवें तें नीर । एक जैसें ॥ १५८९ ॥

तैसा श्रीकृष्ण पार्थ ऐसें । हें आंगाचिपासीं दिसे ।

मग संवादीं जी नसे । कांहींचि भेदु ॥ १५९० ॥

पैं दर्पणाहूनि चोखें । दोन्ही होती सन्मुखें ।

तेथ येरी येर देखे । आपणपें जैसें ॥ १५९१ ॥

तैसा देवेसीं पंडुसुतु । आपणपें देवीं देखतु ।

पांडवेंसीं देखे अनंतु । आपणपें पार्थीं ॥ १५९२ ॥

देव देवो भक्तालागीं । जिये विवरूनि देखे आंगीं ।

येरु तियेचेही भागीं । दोन्ही देखे ॥ १५९३ ॥

आणिक कांहींच नाहीं । म्हणौनि करिती काई ।

दोघे येकपणें पाहीं । नांदताती ॥ १५९४ ॥

आतां भेदु जरी मोडे । तरी प्रश्नोत्तर कां घडे ? ।

ना भेदुचि तरी जोडे । संवादसुख कां ? ॥ १५९५ ॥

ऐसें बोलतां दुजेपणें । संवादीं द्वैत गिळणें ।

तें ऐकिलें बोलणें । दोघांचें मियां ॥ १५९६ ॥

उटूनि दोन्ही आरिसे । वोडविलीया सरिसे ।

कोण कोणा पाहातसे । कल्पावें पां ? ॥ १५९७ ॥

कां दीपासन्मुखु । ठेविलया दीपकु ।

कोण कोणा अर्थिकु । कोण जाणें ॥ १५९८ ॥

नाना अर्कापुढें अर्कु । उदयलिया आणिकु ।

कोण म्हणे प्रकाशकु । प्रकाश्य कवण ? ॥ १५९९ ॥

हें निर्धारूं जातां फुडें । निर्धारासि ठक पडे ।

ते दोघे जाले एवढे । संवादें सरिसे ॥ १६०० ॥

जी मिळतां दोन्ही उदकें । माजी लवण वारूं ठाके ।

कीं तयासींही निमिखें । तेंचि होय ॥ १६०१ ॥

तैसे श्रीकृष्ण अर्जुन दोन्ही । संवादले तें मनीं ।

धरितां मजही वानी । तेंचि होतसे ॥ १६०२ ॥

ऐसें म्हणे ना मोटकें । तंव हिरोनि सात्विकें ।

आठव नेला नेणों कें । संजयपणाचा ॥ १६०३ ॥

रोमांच जंव फरके । तंव तंव आंग सुरके ।

स्तंभ स्वेदांतें जिंके । एकला कंपु ॥ १६०४ ॥

अद्वयानंदस्पर्शें । दिठी रसमय जाली असे ।

ते अश्रु नव्हती जैसें । द्रवत्वचि ॥ १६०५ ॥

नेणों काय न माय पोटीं । नेणों काय गुंफे कंठीं ।

वागर्था पडत मिठी । उससांचिया ॥ १६०६ ॥

किंबहुना सात्विकां आठां । चाचरु मांडतां उमेठा ।

संजयो जालासे चोहटां । संवादसुखाचा ॥ १६०७ ॥

तया सुखाची ऐसी जाती । जे आपणचि धरी शांती ।

मग पुढती देहस्मृती । लाधली तेणें ॥ १६०८ ॥

व्यासप्रसादाच्छ्रुतवानेतद्गुह्यमहं परम् ।

योगं योगेश्वरात्कृष्णात्साक्षात्कथयतः स्वयम् ॥ ७५॥

तेव्हां बैसतेनि आनंदें । म्हणे जी जें उपनिषदें ।

नेणती तें व्यासप्रसादें । ऐकिलें मियां ॥ १६०९ ॥

ऐकतांचि ते गोठी । ब्रह्मत्वाची पडिली मिठी ।

मीतूंपणेंसीं दृष्टी । विरोनि गेली ॥ १६१० ॥

हे आघवेचि का योग । जया ठाया येती मार्ग ।

तयाचें वाक्य सवंग । केलें मज व्यासें ॥ १६११ ॥

अहो अर्जुनाचेनि मिषें । आपणपेंचि दुजें ऐसें ।

नटोनि आपणया उद्देशें । बोलिलें जें देव ॥ १६१२ ॥

तेथ कीं माझें श्रोत्र । पाटाचें जालें जी पात्र ।

काय वानूं स्वतंत्र । सामर्थ्य श्रीगुरुचें ॥ १६१३ ॥

राजन्संस्मृत्य संस्मृत्य संवादमिममद्भुतम् ।

केशवार्जुनयोः पुण्यं हृष्यामि च मुहुर्मुहुः ॥ ७६॥

राया हें बोलतां विस्मित होये । तेणेंचि मोडावला ठाये ।

रत्नीं कीं रत्नकिळा ये । झांकोळित जैसी ॥ १६१४ ॥

हिमवंतींचीं सरोवरें । चंद्रोदयीं होती काश्मीरें ।

मग सूर्यागमीं माघारें । द्रवत्व ये ॥ १६१५ ॥

तैसा शरीराचिया स्मृती । तो संवादु संजय चित्तीं ।

धरी आणि पुढती । तेंचि होय ॥ १६१६ ॥

तच्च संस्मृत्य संस्मृत्य रूपमत्यद्भुतं हरेः ।

विस्मयो मे महान् राजन्हृष्यामि च पुनः पुनः ॥ ७७॥

मग उठोनि म्हणे नृपा । श्रीहरीचिया विश्वरूपा ।

देखिलया उगा कां पां । असों लाहसी ? ॥ १६१७ ॥

न देखणेनि जें दिसे । नाहींपणेंचि जें असे ।

विसरें आठवे तें कैसें । चुकऊं आतां । ॥ १६१८ ॥

देखोनि चमत्कारु । कीजे तो नाहीं पैसारु ।

मजहीसकट महापूरु । नेत आहे ॥ १६१९ ॥

ऐसा श्रीकृष्णार्जुन- । संवाद संगमीं स्नान ।

करूनि देतसे तिळदान । अहंतेचें ॥ १६२० ॥

तेथ असंवरें आनंदें । अलौकिकही कांहीं स्फुंदे ।

श्रीकृष्ण म्हणे सद्गदें । वेळोवेळां ॥ १६२१ ॥

या अवस्थांची कांहीं । कौरवांतें परी नाहीं ।

म्हणौनि रायें तें कांहीं । कल्पावें जंव ॥ १६२२ ॥

तंव जाला सुखलाभु । आपणया करूनि स्वयंभु ।

बुझाविला अवष्टंभु । संजयें तेणें ॥ १६२३ ॥

तेथ कोणी येकी अवसरी । होआवी ते करूनि दुरी ।

रावो म्हणे संजया परी । कैसी तुझी गा ? ॥ १६२४ ॥

तेणें तूंतें येथें व्यासें । बैसविलें कासया उद्देशें ।

अप्रसंगामाजीं ऐसें । बोलसी काई ? ॥ १६२५ ॥

रानींचें राउळा नेलिया । दाही दिशा मानी सुनिया ।

कां रात्री होय पाहलया । निशाचरां ॥ १६२६ ॥

जो जेथिंचें गौरव नेणें । तयासि तें भिंगुळवाणें ।

म्हणौनि अप्रसंगु तेणें । म्हणावा कीं तो ॥ १६२७ ॥

मग म्हणे सांगें प्रस्तुत । उदयलेंसे जें उत्कळित ।

तें कोणासि बा रे जैत । देईल शेखीं ? ॥ १६२८ ॥

येर्‍हवीं विशेषें बहुतेक । आमुचें ऐसें मानसिक ।

जे दुर्योधनाचे अधिक । प्रताप सदा ॥ १६२९ ॥

आणि येरांचेनि पाडें । दळही याचें देव्हडें ।

म्हणौनि जैत फुडें । आणील ना तें ? ॥ १६३० ॥

आम्हां तंव गमे ऐसें । मा तुझें ज्योतिष कैसें ।

तें नेणों संजया असे । तैसें सांग पां ॥ १६३१ ॥

यत्र योगेश्वरः कृष्णो यत्र पार्थो धनुर्धरः ।

तत्र श्रीर्विजयो भूतिर्ध्रुवा नीतिर्मतिर्मम ॥ ७८॥

ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे

श्रीकृष्णार्जुनसंवादे मोक्षसंन्यासयोगो नाम अष्टादशोऽध्यायः ॥ १८ ॥

यया बोला संजयो म्हणे । जी येरयेरांचें मी नेणें ।

परी आयुष्य तेथें जिणें । हें फुडें कीं गा ॥ १६३२ ॥

चंद्रु तेथें चंद्रिका । शंभु तेथें अंबिका ।

संत तेथें विवेका । असणें कीं जी ॥ १६३३ ॥

रावो तेथें कटक । सौजन्य तेथें सोयरीक ।

वन्हि तेथें दाहक । सामर्थ्य कीं ॥ १६३४ ॥

दया तेथें धर्मु । धर्मु तेथें सुखागमु ।

सुखीं पुरुषोत्तमु । असे जैसा ॥ १६३५ ॥

वसंत तेथें वनें । वन तेथें सुमनें ।

सुमनीं पालिंगनें । सारंगांचीं ॥ १६३६ ॥

गुरु तेथ ज्ञान । ज्ञानीं आत्मदर्शन ।

दर्शनीं समाधान । आथी जैसें ॥ १६३७ ॥

भाग्य तेथ विलासु । सुख तेथ उल्लासु ।

हें असो तेथ प्रकाशु । सूर्य जेथें ॥ १६३८ ॥

तैसे सकल पुरुषार्थ । जेणें स्वामी कां सनाथ ।

तो श्रीकृष्ण रावो जेथ । तेथ लक्ष्मी ॥ १६३९ ॥

आणि आपुलेनि कांतेंसीं । ते जगदंबा जयापासीं ।

अणिमादिकीं काय दासी । नव्हती तयातें ? ॥ १६४० ॥

कृष्ण विजयस्वरूप निजांगें । तो राहिला असे जेणें भागें ।

तैं जयो लागवेगें । तेथेंचि आहे ॥ १६४१ ॥

विजयो नामें अर्जुन विख्यातु । विजयस्वरूप श्रीकृष्णनाथु ।

श्रियेसीं विजय निश्चितु । तेथेंचि असे ॥ १६४२ ॥

तयाचिये देशींच्या झाडीं । कल्पतरूतें होडी ।

न जिणावें कां येवढीं । मायबापें असतां ? ॥ १६४३ ॥

ते पाषाणही आघवें । चिंतारत्‍नें कां नोहावे ? ।

तिये भूमिके कां न यावें । सुवर्णत्व ? ॥ १६४४ ॥

तयाचिया गांवींचिया । नदी अमृतें वाहाविया ।

नवल कायि राया । विचारीं पां ॥ १६४५ ॥

तयाचे बिसाट शब्द । सुखें म्हणों येती वेद ।

सदेह सच्चिदानंद । कां न व्हावे ते ? ॥ १६४६ ॥

पैं स्वर्गापवर्ग दोन्ही । इयें पदें जया अधीनीं ।

तो श्रीकृष्ण बाप जननी । कमळा जया ॥ १६४७ ॥

म्हणौनि जिया बाहीं उभा । तो लक्ष्मीयेचा वल्लभा ।

तेथें सर्वसिद्धी स्वयंभा । येर मी नेणें ॥ १६४८ ॥

आणि समुद्राचा मेघु । उपयोगें तयाहूनि चांगु ।

तैसा पार्थीं आजि लागु । आहे तये ॥ १६४९ ॥

कनकत्वदीक्षागुरू । लोहा परिसु होय कीरू ।

परी जगा पोसिता व्यवहारु । तेंचि जाणें ॥ १६५० ॥

येथ गुरुत्वा येतसे उणें । ऐसें झणें कोण्ही म्हणे ।

वन्हि प्रकाश दीपपणें । प्रकाशी आपुला ॥ १६५१ ॥

तैसा देवाचिया शक्ती । पार्थु देवासीचि बहुती ।

परी माने इये स्तुती । गौरव असे ॥ १६५२ ॥

आणि पुत्रें मी सर्व गुणीं । जिणावा हे बापा शिराणी ।

तरी ते शारङ्गपाणी । फळा आली ॥ १६५३ ॥

किंबहुना ऐसा नृपा । पार्थु जालासे कृष्णकृपा ।

तो जयाकडे साक्षेपा । रीति आहे ॥ १६५४ ॥

तोचि गा विजयासि ठावो । येथ तुज कोण संदेहो ? ।

तेथ न ये तरी वावो । विजयोचि होय ॥ १६५५ ॥

म्हणौनि जेथ श्री तेथें श्रीमंतु । जेथ तो पंडूचा सुतु ।

तेथ विजय समस्तु । अभ्युदयो तेथ ॥ १६५६ ॥

जरी व्यासाचेनि साचें । धिरे मन तुमचें ।

तरी या बोलाचें । ध्रुवचि माना ॥ १६५७ ॥

जेथ तो श्रीवल्लभु । जेथ भक्तकदंबु ।

तेथ सुख आणि लाभु । मंगळाचा ॥ १६५८ ॥

या बोला आन होये । तरी व्यासाचा अंकु न वाहे ।

ऐसें गाजोनि बाहें । उभिली तेणें ॥ १६५९ ॥

एवं भारताचा आवांका । आणूनि श्लोका येका ।

संजयें कुरुनायका । दिधला हातीं ॥ १६६० ॥

जैसा नेणों केवढा वन्ही । परी गुणाग्रीं ठेऊनी ।

आणिजे सूर्याची हानी । निस्तरावया ॥ १६६१ ॥

तैसें शब्दब्रह्म अनंत । जालें सवालक्ष भारत ।

भारताचें शतें सात । सर्वस्व गीता ॥ १६६२ ॥

तयांही सातां शतांचा । इत्यर्थु हा श्लोक शेषींचा ।

व्यासशिष्य संजयाचा । पूर्णोद्गारु जो ॥ १६६३ ॥

येणें येकेंचि श्लोकें । राहे तेणें असकें ।

अविद्याजाताचें निकें । जिंतलें होय ॥ १६६४ ॥

ऐसें श्लोक शतें सात । गीतेचीं पदें आंगें वाहत ।

पदें म्हणों कीं परमामृत । गीताकाशींचें ॥ १६६५ ॥

कीं आत्मराजाचिये सभे । गीते वोडवले हे खांबे ।

मज श्लोक प्रतिभे । ऐसे येत ॥ १६६६ ॥

कीं गीता हे सप्तशती । मंत्रप्रतिपाद्य भगवती ।

मोहमहिषा मुक्ति । आनंदली असे ॥ १६६७ ॥

म्हणौनि मनें कायें वाचा । जो सेवकु होईल इयेचा ।

तो स्वानंदासाम्राज्याचा । चक्रवर्ती करी ॥ १६६८ ॥

कीं अविद्यातिमिररोंखें । श्लोक सूर्यातें पैजा जिंकें ।

ऐसे प्रकाशिले गीतामिषें । रायें श्रीकृष्णें ॥ १६६९ ॥

कीं श्लोकाक्षरद्राक्षलता । मांडव जाली आहे गीता ।

संसारपथश्रांता । विसंवावया ॥ १६७० ॥

कीं सभाग्यसंतीं भ्रमरीं । केले ते श्लोककल्हारीं ।

श्रीकृष्णाख्यसरोवरीं । सासिन्नली हे ॥ १६७१ ॥

कीं श्लोक नव्हती आन । गमे गीतेचें महिमान ।

वाखाणिते बंदीजन । उदंड जैसे ॥ १६७२ ॥

कीं श्लोकांचिया आवारा । सात शतें करूनि सुंदरा ।

सर्वागम गीतापुरा । वसों आले ॥ १६७३ ॥

कीं निजकांता आत्मया । आवडी गीता मिळावया ।

श्लोक नव्हती बाह्या । पसरु का जो ॥ १६७४ ॥

कीं गीताकमळींचे भृंग । कीं हे गीतासागरतरंग ।

कीं हरीचे हे तुरंग । गीतारथींचे ॥ १६७५ ॥

कीं श्लोक सर्वतीर्थ संघातु । आला श्रीगीतेगंगे आंतु ।

जे अर्जुन नर सिंहस्थु । जाला म्हणौनि ॥ १६७६ ॥

कीं नोहे हे श्लोकश्रेणी । अचिंत्यचित्तचिंतामणी ।

कीं निर्विकल्पां लावणी । कल्पतरूंची ॥ १६७७ ॥

ऐसिया शतें सात श्लोकां । परी आगळा येकयेका ।

आतां कोण वेगळिका । वानावां पां । ॥ १६७८ ॥

तान्ही आणि पारठी । इया कामधेनूतें दिठी ।

सूनि जैसिया गोठी । कीजती ना ॥ १६७९ ॥

दीपा आगिलु मागिलु । सूर्यु धाकुटा वडीलु ।

अमृतसिंधु खोलु । उथळु कायसा । ॥ १६८० ॥

तैसे पहिले सरते । श्लोक न म्हणावे गीते ।

जुनीं नवीं पारिजातें । आहाती काई ? ॥ १६८१ ॥

आणि श्लोका पाडु नाहीं । हें कीर समर्थु काई ।

येथ वाच्य वाचकही । भागु न धरी ॥ १६८२ ॥

जे इये शास्त्रीं येकु । श्रीकृष्णचि वाच्य वाचकु ।

हें प्रसिद्ध जाणे लोकु । भलताही ॥ १६८३ ॥

येथें अर्थें तेंचि पाठें । जोडे येवढेनि धटें ।

वाच्यवाचक येकवटें । साधितें शास्त्र ॥ १६८४ ॥

म्हणौनि मज कांहीं । समर्थनीं आतां विषय नाहीं ।

गीता जाणा हे वाङ्ग्मयी । श्रीमूर्ति प्रभूचि ॥ १६८५ ॥

शास्त्र वाच्यें अर्थें फळे । मग आपण मावळे ।

तैसें नव्हें हें सगळें । परब्रह्मचि ॥ १६८६ ॥

कैसा विश्वाचिया कृपा । करूनि महानंद सोपा ।

अर्जुनव्याजें रूपा । आणिला देवें ॥ १६८७ ॥

चकोराचेनि निमित्तें । तिन्ही भुवनें संतप्तें ।

निवविलीं कळांवतें । चंद्रें जेवीं ॥ १६८८ ॥

कां गौतमाचेनि मिषें । कळिकाळज्वरीतोद्देशें ।

पाणिढाळु गिरीशें । गंगेंचा केला ॥ १६८९ ॥

तैसें गीतेचें हें दुभतें । वत्स करूनि पार्थातें ।

दुभिन्नली जगापुरतें । श्रीकृष्ण गाय ॥ १६९० ॥

येथे जीवें जरी नाहाल । तरी हेंचि कीर होआल ।

नातरी पाठमिषें तिंबाल । जीभचि जरी ॥ १६९१ ॥

तरी लोह एकें अंशें । झगटलिया परीसें ।

येरीकडे अपैसें । सुवर्ण होय ॥ १६९२ ॥

तैसी पाठाची ते वाटी । श्लोकपाद लावा ना जंव वोठीं ।

तंव ब्रह्मतेची पुष्टी । येईल आंगा ॥ १६९३ ॥

ना येणेसीं मुख वांकडें । करूनि ठाकाल कानवडें ।

तरी कानींही घेतां पडे । तेचि लेख ॥ १६९४ ॥

जे हे श्रवणें पाठें अर्थें । गीता नेदी मोक्षाआरौतें ।

जैसा समर्थु दाता कोण्हातें । नास्ति न म्हणे ॥ १६९५ ॥

म्हणौनि जाणतया सवा । गीताचि येकी सेवा ।

काय कराल आघवां । शास्त्रीं येरीं ॥ १६९६ ॥

आणि कृष्णार्जुनीं मोकळी । गोठी चावळिली जे निराळी ।

ते श्रीव्यासें केली करतळीं । घेवों ये ऐसी ॥ १६९७ ॥

बाळकातें वोरसें । माय जैं जेवऊं बैसे ।

तैं तया ठाकती तैसे । घांस करी ॥ १६९८ ॥

कां अफाटा समीरणा । आपैतेंपण शाहाणा ।

केलें जैसें विंजणा । निर्मूनियां ॥ १६९९ ॥

तैसें शब्दें जें न लभे । तें घडूनिया अनुष्टुभें ।

स्त्रीशूद्रादि प्रतिभे । सामाविलें ॥ १७०० ॥

स्वातीचेनि पाणियें । न होती जरी मोतियें ।

तरी अंगीं सुंदरांचिये । कां शोभिती तियें ? ॥ १७०१ ॥

नादु वाद्या न येतां । तरी कां गोचरु होता ।

फुलें न होतां घेपता । आमोदु केवीं ? ॥ १७०२ ॥

गोडीं न होती पक्वान्नें । तरी कां फावती रसनें ? ।

दर्पणावीण नयनें । नयनु कां दिसे ? ॥ १७०३ ॥

द्रष्टा श्रीगुरुमूर्ती । न रिगता दृश्यपंथीं ।

तरी कां ह्या उपास्ती । आकळता तो ? ॥ १७०४ ॥

तैसें वस्तु जें असंख्यात । तया संख्या शतें सात ।

न होती तरी कोणा येथ । फावों शकतें ? ॥ १७०५ ॥

मेघ सिंधूचें पाणी वाहे । तरी जग तयातेंचि पाहे ।

कां जे उमप ते नोहें । ठाकतें कोण्हा ॥ १७०६ ॥

आणि वाचा जें न पवे । तें हे श्लोक न होते बरवे ।

तरी कानें मुखें फावे । ऐसें कां होतें ? ॥ १७०७ ॥

म्हणौनि श्रीव्यासाचा हा थोरु । विश्वा जाला उपकारु ।

जे श्रीकृष्ण उक्ती आकारु । ग्रंथाचा केला ॥ १७०८ ॥

आणि तोचि हा मी आतां । श्रीव्यासाचीं पदें पाहतां पाहतां ।

आणिला श्रवणपथा । मर्‍हाठिया ॥ १७०९ ॥

व्यासादिकांचे उन्मेख । राहाटती जेथ साशंक ।

तेथ मीही रंक येक । चावळी करीं ॥ १७१० ॥

परी गीता ईश्वरु भोळा । ले व्यासोक्तिकुसुममाळा ।

तरी माझिया दुर्वादळा । ना न म्हणे कीं ॥ १७११ ॥

आणि क्षीरसिंधूचिया तटा । पाणिया येती गजघटा ।

तेथ काय मुरकुटा । वारिजत असे ? ॥ १७१२ ॥

पांख फुटे पांखिरूं । नुडे तरी नभींच स्थिरू ।

गगन आक्रमी सत्वरू । तो गरुडही तेथ ॥ १७१३ ॥

राजहंसाचें चालणें । भूतळीं जालिया शाहाणें ।

आणिकें काय कोणें । चालावेचिना ? ॥ १७१४ ॥

जी आपुलेनि अवकाशें । अगाध जळ घेपे कलशें ।

चुळीं चूळपण ऐसें । भरूनि न निघे ? ॥ १७१५ ॥

दिवटीच्या आंगीं थोरी । तरी ते बहु तेज धरी ।

वाती आपुलिया परी । आणीच कीं ना ? ॥ १७१६ ॥

जी समुद्राचेनि पैसें । समुद्रीं आकाश आभासे ।

थिल्लरीं थिल्लराऐसें । बिंबेचि पैं ॥ १७१७ ॥

तेवीं व्यासादिक महामती । वावरों येती इये ग्रंथीं ।

मा आम्ही ठाकों हे युक्ति । न मिळे कीर ? ॥ १७१८ ॥

जिये सागरीं जळचरें । संचरती मंदराकारें ।

तेथ देखोनि शफरें येरें । पोहों न लाहती ? ॥ १७१९ ॥

अरुण आंगाजवळिके । म्हणौनि सूर्यातें देखें ।

मा भूतळींची न देखे । मुंगी काई ? ॥ १७२० ॥

यालागीं आम्हां प्राकृतां । देशिकारें बंधें गीता ।

म्हणणें हें अनुचिता । कारण नोहे ॥ १७२१ ॥

आणि बापु पुढां जाये । ते घेत पाउलाची सोये ।

बाळ ये तरी न लाहे । पावों कायी ? ॥ १७२२ ॥

तैसा व्यासाचा मागोवा घेतु । भाष्यकारातें वाट पुसतु ।

अयोग्यही मी न पवतु । कें जाईन ? ॥ १७२३ ॥

आणि पृथ्वी जयाचिया क्षमा । नुबगे स्थावर जंगमा ।

जयाचेनि अमृतें चंद्रमा । निववी जग ॥ १७२४ ॥

जयाचें आंगिक असिकें । तेज लाहोनि अर्कें ।

आंधाराचें सावाइकें । लोटिजत आहे ॥ १७२५ ॥

समुद्रा जयाचें तोय । तोया जयाचें माधुर्य ।

माधुर्या सौंदर्य । जयाचेनि ॥ १७२६ ॥

पवना जयाचें बळ । आकाश जेणें पघळ ।

ज्ञान जेणें उज्वळ । चक्रवर्ती ॥ १७२७ ॥

वेद जेणें सुभाष । सुख जेणें सोल्लास ।

हें असो रूपस । विश्व जेणें ॥ १७२८ ॥

तो सर्वोपकारी समर्थु । सद्‍गुरु श्रीनिवृत्तिनाथु ।

राहाटत असे मजही आंतु । रिघोनियां ॥ १७२९ ॥

आतां आयती गीता जगीं । मी सांगें मर्‍हाठिया भंगीं ।

येथ कें विस्मयालागीं । ठावो आहे ॥ १७३० ॥

श्रीगुरुचेनि नांवें माती । डोंगरीं जयापासीं होती ।

तेणें कोळियें त्रिजगतीं । येकवद केली ॥ १७३१ ॥

चंदनें वेधलीं झाडें । जालीं चंदनाचेनि पाडें ।

वसिष्ठें मांनिली कीं भांडे । भानूसीं शाटी ॥ १७३२ ॥

मा मी तव चित्ताथिला । आणि श्रीगुरु ऐसा दादुला ।

जो दिठीवेनि आपुला । बैसवी पदीं ॥ १७३३ ॥

आधींचि देखणी दिठी । वरी सूर्य पुरवी पाठी ।

तैं न दिसे ऐसी गोठी । केंही आहे ? ॥ १७३४ ॥

म्हणौनि माझें नित्य नवे । श्वासोश्वासही प्रबंध होआवे ।

श्रीगुरुकृपा काय नोहे । ज्ञानदेवो म्हणे ॥ १७३५ ॥

याकारणें मियां । श्रीगीतार्थु मर्‍हाठिया ।

केला लोकां यया । दिठीचा विषो ॥ १७३६ ॥

परी मर्‍हाठे बोलरंगें । कवळितां पैं गीतांगें ।

तैं गातयाचेनि पांगें । येकाढतां नोहे ॥ १७३७ ॥

म्हणौनि गीता गावों म्हणे । तें गाणिवें होती लेणें ।

ना मोकळे तरी उणें । गीताही आणित ॥ १७३८ ॥

सुंदर आंगीं लेणें न सूये । तैं तो मोकळा शृंगारु होये ।

ना लेइलें तरी आहे । तैसें कें उचित ? ॥ १७३९ ॥

कां मोतियांची जैसी जाती । सोनयाही मान देती ।

नातरी मानविती । अंगेंचि सडीं ॥ १७४० ॥

नाना गुंफिलीं कां मोकळीं । उणीं न होती परीमळीं ।

वसंतागमींचीं वाटोळीं । मोगरीं जैसीं ॥ १७४१ ॥

तैसा गाणिवेतें मिरवी । गीतेवीणही रंगु दावीं ।

तो लाभाचा प्रबंधु ओंवी । केला मियां ॥ १७४२ ॥

तेणें आबालसुबोधें । ओवीयेचेनि प्रबंधें ।

ब्रह्मरससुस्वादें । अक्षरें गुंथिलीं ॥ १७४३ ॥

आतां चंदनाच्या तरुवरीं । परीमळालागीं फुलवरीं ।

पारुखणें जियापरी । लागेना कीं ॥ १७४४ ॥

तैसा प्रबंधु हा श्रवणीं । लागतखेंवो समाधि आणी ।

ऐकिलियाही वाखाणी । काय व्यसन न लवी ? ॥ १७४५ ॥

पाठ करितां व्याजें । पांडित्यें येती वेषजे ।

तैं अमृतातें नेणिजे । फावलिया ॥ १७४६ ॥

तैसेंनि आइतेपणें । कवित्व जालें हें उपेणें ।

मनन निदिध्यास श्रवणें । जिंतिलें आतां ॥ १७४७ ॥

हे स्वानंदभोगाची सेल । भलतयसीचि देईल ।

सर्वेंद्रियां पोषवील । श्रवणाकरवीं ॥ १७४८ ॥

चंद्रातें आंगवणें । भोगूनि चकोर शाहाणे ।

परी फावे जैसें चांदिणें । भलतयाही ॥ १७४९ ॥

तैसें अध्यात्मशास्त्रीं यिये । अंतरंगचि अधिकारिये ।

परी लोकु वाक्चातुर्यें । होईल सुखिया ॥ १७५० ॥

ऐसें श्रीनिवृत्तिनाथाचें । गौरव आहे जी साचें ।

ग्रंथु नोहे हें कृपेचें । वैभव तिये ॥ १७५१ ॥

क्षीरसिंधु परिसरीं । शक्तीच्या कर्णकुहरीं ।

नेणों कैं श्रीत्रिपुरारीं । सांगितलें जें ॥ १७५२ ॥

तें क्षीरकल्लोळाआंतु । मकरोदरीं गुप्तु ।

होता तयाचा हातु । पैठें जालें ॥ १७५३ ॥

तो मत्स्येंद्र सप्तशृंगीं । भग्नावयवा चौरंगी ।

भेटला कीं तो सर्वांगीं । संपूर्ण जाला ॥ १७५४ ॥

मग समाधि अव्युत्थया । भोगावी वासना यया ।

ते मुद्रा श्रीगोरक्षराया । दिधली मीनीं ॥ १७५५ ॥

तेणें योगाब्जिनीसरोवरु । विषयविध्वंसैकवीरु ।

तिये पदीं कां सर्वेश्वरु । अभिषेकिला ॥ १७५६ ॥

मग तिहीं तें शांभव । अद्वयानंदवैभव ।

संपादिलें सप्रभव । श्रीगहिनीनाथा ॥ १७५७ ॥

तेणें कळिकळितु भूतां । आला देखोनि निरुता ।

ते आज्ञा श्रीनिवृत्तिनाथा । दिधली ऐसी ॥ १७५८ ॥

ना आदिगुरु शंकरा\- । लागोनि शिष्यपरंपरा ।

बोधाचा हा संसरा । जाला जो आमुतें ॥ १७५९ ॥

तो हा तूं घेऊनि आघवा । कळीं गिळितयां जीवां ।

सर्व प्रकारीं धांवा । करीं पां वेगीं ॥ १७६० ॥

आधींच तंव तो कृपाळु । वरी गुरुआज्ञेचा बोलू ।

जाला जैसा वर्षाकाळू । खवळणें मेघां ॥ १७६१ ॥

मग आर्ताचेनि वोरसें । गीतार्थग्रंथनमिसें ।

वर्षला शांतरसें । तो हा ग्रंथु ॥ १७६२ ॥

तेथ पुढां मी बापिया । मांडला आर्ती आपुलिया ।

कीं यासाठीं येवढिया । आणिलों यशा ॥ १७६३ ॥

एवं गुरुक्रमें लाधलें । समाधिधन जें आपुलें ।

तें ग्रंथें बोधौनि दिधलें । गोसावी मज ॥ १७६४ ॥

वांचूनि पढे ना वाची । ना सेवाही जाणें स्वामीची ।

ऐशिया मज ग्रंथाची । योग्यता कें असे ? ॥ १७६५ ॥

परी साचचि गुरुनाथें । निमित्त करूनि मातें ।

प्रबंधव्याजें जगातें । रक्षिलें जाणा ॥ १७६६ ॥

तर्‍ही पुरोहितगुणें । मी बोलिलों पुरें उणें ।

तें तुम्हीं माउलीपणें । उपसाहिजो जी ॥ १७६७ ॥

शब्द कैसा घडिजे । प्रमेयीं कैसें पां चढिजें ।

अळंकारु म्हणिजे । काय तें नेणें ॥ १७६८ ॥

सायिखडेयाचें बाहुलें । चालवित्या सूत्राचेनि चाले ।

तैसा मातें दावीत बोले । स्वामी तो माझा ॥ १७६९ ॥

यालागीं मी गुणदोष\- । विषीं क्षमाविना विशेष ।

जे मी संजात ग्रंथलों देख । आचार्यें कीं ॥ १७७० ॥

आणि तुम्हां संतांचिये सभे । जें उणीवेंसी ठाके उभें ।

तें पूर्ण नोहे तरी तैं लोभें । तुम्हांसीचि कोपें ॥ १७७१ ॥

सिवतलियाही परीसें । लोहत्वाचिये अवदसे ।

न मुकिजे आयसें । तैं कवणा बोलु । ॥ १७७२ ॥

वोहळें हेंचि करावें । जे गंगेचें आंग ठाकावें ।

मगही गंगा जरी नोहावें । तैं तो काय करी ? ॥ १७७३ ॥

म्हणौनि भाग्ययोगें बहुवें । तुम्हां संतांचें मी पाये ।

पातलों आतां कें लाहे । उणें जगीं । ॥ १७७४ ॥

अहो जी माझेनि स्वामी । मज संत जोडुनि तुम्हीं ।

दिधलेति तेणें सर्वकामीं । परीपूर्ण जालों ॥ १७७५ ॥

पाहा पां मातें तुम्हां सांगडें । माहेर तेणें सुरवाडें ।

ग्रंथाचें आळियाडें । सिद्धी गेलें ॥ १७७६ ॥

जी कनकाचें निखळ । वोतूं येईल भूमंडळ ।

चिंतारत्‍नीं कुळाचळ । निर्मूं येती ॥ १७७७ ॥

सातांही हो सागरांतें । सोपें भरितां अमृतें ।

दुवाड नोहे तारांतें । चंद्र करितां ॥ १७७८ ॥

कल्पतरूचे आराम । लावितां नाहीं विषम ।

परी गीतार्थाचें वर्म । निवडूं न ये ॥ १७७९ ॥

तो मी येकु सर्व मुका । बोलोनि मर्‍हाठिया भाखा ।

करी डोळेवरी लोकां । घेवों ये ऐसें जें ॥ १७८० ॥

हा ग्रंथसागरु येव्हढा । उतरोनि पैलीकडा ।

कीर्तिविजयाचा धेंडा । नाचे जो कां ॥ १७८१ ॥

गीतार्थाचा आवारु । कलशेंसीं महामेरु ।

रचूनि माजीं श्रीगुरु\- । लिंग जें पूजीं ॥ १७८२ ॥

गीता निष्कपट माय । चुकोनि तान्हें हिंडे जें वाय ।

तें मायपूता भेटी होय । हा धर्म तुमचा ॥ १७८३ ॥

तुम्हां सज्जनांचें केलें । आकळुनी जी मी बोलें ।

ज्ञानदेव म्हणे थेंकुलें । तैसें नोहें ॥ १७८४ ॥

काय बहु बोलों सकळां । मेळविलों जन्मफळा ।

ग्रंथसिद्धीचा सोहळा । दाविला जो हा ॥ १७८५ ॥

मियां जैसजैसिया आशा । केला तुमचा भरंवसा ।

ते पुरवूनि जी बहुवसा । आणिलों सुखा ॥ १७८६ ॥

मजलागीं ग्रंथाची स्वामी । दुजीं सृष्टी जे हे केली तुम्ही ।

तें पाहोनि हांसों आम्हीं । विश्वामित्रातेंही ॥ १७८७ ॥

जे असोनि त्रिशंकुदोषें । धातयाही आणावें वोसें ।

तें नासतें कीजे कीं ऐसें । निर्मावें नाहीं ॥ १७८८ ॥

शंभू उपमन्युचेनि मोहें । क्षीरसागरूही केला आहे ।

येथ तोही उपमे सरी नोहे । जे विषगर्भ कीं ॥ १७८९ ॥

अंधकारु निशाचरां । गिळितां सूर्यें चराचरां ।

धांवा केला तरी खरा । ताउनी कीं तो ॥ १७९० ॥

तातलियाही जगाकारणें । चंद्रें वेंचिलें चांदणें ।

तया सदोषा केवीं म्हणे । सारिखें हें ॥ १७९१ ॥

म्हणौनि तुम्हीं मज संतीं । ग्रंथरूप जो हा त्रिजगतीं ।

उपयोग केला तो पुढती । निरुपम जी ॥ १७९२ ॥

किंबहुना तुमचें केलें । धर्मकीर्तन हें सिद्धी नेलें ।

येथ माझें जी उरलें । पाईकपण ॥ १७९३ ॥

आतां विश्वात्मकें देवें । येणें वाग्यज्ञें तोषावें ।

तोषोनि मज द्यावें । पसायदान हें ॥ १७९४ ॥

जे खळांची व्यंकटी सांडो । तयां सत्कर्मीं रती वाढो ।

भूतां परस्परें पडो । मैत्र जीवाचें ॥ १७९५ ॥

दुरिताचें तिमिर जावो । विश्व स्वधर्मसूर्यें पाहो ।

जो जें वांछील तो तें लाहो । प्राणिजात ॥ १७९६ ॥

वर्षत सकळमंगळीं । ईश्वर निष्ठांची मांदियाळी ।

अनवरत भूमंडळीं । भेटतु या भूतां ॥ १७९७ ॥

चलां कल्पतरूंचे अरव । चेतना चिंतामणीचें गांव ।

बोलते जे अर्णव । पीयूषाचे ॥ १७९८ ॥

चंद्रमे जे अलांछन । मार्तंड जे तापहीन ।

ते सर्वांही सदा सज्जन । सोयरे होतु ॥ १७९९ ॥

किंबहुना सर्वसुखीं । पूर्ण होऊनि तिहीं लोकीं ।

भजिजो आदिपुरुखीं । अखंडित ॥ १८०० ॥

आणि ग्रंथोपजीविये । विशेषीं लोकीं इयें ।

दृष्टादृष्ट विजयें । होआवें जी ॥ १८०१ ॥

तेथ म्हणे श्रीविश्वेशरावो । हा होईल दानपसावो ।

येणें वरें ज्ञानदेवो । सुखिया झाला ॥ १८०२ ॥

ऐसें युगीं परी कळीं । आणि महाराष्ट्रमंडळीं ।

श्रीगोदावरीच्या कूलीं । दक्षिणलिंगीं ॥ १८०३ ॥

त्रिभुवनैकपवित्र । अनादि पंचक्रोश क्षेत्र ।

जेथ जगाचें जीवनसूत्र । श्रीमहालया असे ॥ १८०४ ॥

तेथ यदुवंशविलासु । जो सकळकळानिवासु ।

न्यायातें पोषी क्षितीशु । श्रीरामचंद्रु ॥ १८०५ ॥

तेथ महेशान्वयसंभूतें । श्रीनिवृत्तिनाथसुतें ।

केलें ज्ञानदेवें गीते । देशीकार लेणें ॥ १८०६ ॥

एवं भारताच्या गांवीं । भीष्मनाम प्रसिद्ध पर्वीं ।

श्रीकृष्णार्जुनीं बरवी । गोठी जे केली ॥ १८०७ ॥

जें उपनिषदांचें सार । सर्व शास्त्रांचें माहेर ।

परमहंसीं सरोवर । सेविजे जें ॥ १८०८ ॥

तियें गीतेचा कलशु । संपूर्ण हा अष्टादशु ।

म्हणे निवृत्तिदासु । ज्ञानदेवो ॥ १८०९ ॥

पुढती पुढती पुढती । इया ग्रंथपुण्यसंपत्ती ।

सर्वसुखीं सर्वभूतीं । संपूर्ण होईजे ॥ १८१० ॥

शके बाराशतें बारोत्तरें । तैं टीका केली ज्ञानेश्वरें ।

सच्चिदानंदबाबा आदरें । लेखकु जाहला ॥ १८११ ॥

इति श्री ज्ञानदेवविरचितायां भावार्थदीपिकायां अष्टादशोध्यायः ॥

श्रीशके पंधराशें साहोत्तरीं । तारणनामसंवत्सरीं ।

एकाजनार्दनें अत्यादरीं । गीता\-ज्ञानेश्वरी प्रतिशुद्ध केली ॥ १ ॥

ग्रंथ पूर्वींच अतिशुद्ध । परी पाठांतरीं शुद्ध अबद्ध ।

तो शोधूनियां एवंविध । प्रतिशुद्ध सिद्धज्ञानेश्वरी ॥ २ ॥

नमो ज्ञानेश्वरा निष्कलंका । जयाची गीतेची वाचितां टीका ।

ज्ञान होय लोकां । अतिभाविकां ग्रंथार्थियां ॥ ३ ॥

बहुकाळपर्वणी गोमटी । भाद्रपदमास कपिलाषष्ठी ।

प्रतिष्ठानीं गोदातटीं । लेखनकामाठी संपूर्ण जाली ॥ ४ ॥

ज्ञानेश्वरीपाठीं । जो ओंवी करील मर्‍हाटी ।

तेणें अमृताचे ताटीं । जाण नरोटी ठेविली ॥ ५ ॥

॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥

॥ शुभं भवतु ॥ ॥ श्री परमात्मने नमः ॥ ॥ तत्सत् ब्रह्मार्पणमस्तु ॥



चिमनिताई .......